دوبینی پس از شکستگی کاسه چشم (Orbital Fracture Diplopia)
دوبینی یا دیپلوپی یکی از عوارض مهم و نسبتاً شایع پس از شکستگی کاسه چشم است که می‌تواند به صورت موقت یا دائمی بروز کند. در این حالت، بیمار یک جسم را به‌صورت دو تصویر مجزا می‌بیند که این موضوع می‌تواند در زندگی روزمره، رانندگی، مطالعه و حتی فعالیت‌های ساده اختلال ایجاد کند. شناخت علت‌ها، علائم و روش‌های درمان دوبینی بعد از شکستگی اربیت نقش کلیدی در بازگرداندن عملکرد بینایی و پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت دارد.
آناتومی کاسه چشم و اهمیت آن
کاسه چشم یا اربیت (Orbit) ساختاری استخوانی است که کره چشم، عضلات حرکتی، اعصاب بینایی و عروق خونی را دربرمی‌گیرد. این ساختار شامل استخوان‌های ظریف و حساس صورت است و هرگونه شکستگی در آن می‌تواند باعث اختلال در حرکت چشم و ایجاد دوبینی شود.
از آنجا که عضلات حرکتی چشم درون کاسه چشم قرار دارند، هر آسیبی که منجر به فشردگی یا گیر افتادن این عضلات در محل شکستگی شود، ممکن است حرکت چشم را محدود کرده و در نتیجه منجر به دوبینی شود.
علت‌های دوبینی پس از شکستگی کاسه چشم
علت اصلی دوبینی بعد از شکستگی اربیت معمولاً آسیب مکانیکی به عضلات حرکتی چشم یا اعصاب کنترل‌کننده آن‌ها است. مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:
- گیر افتادن عضلات چشم (به‌ویژه عضله رکتوس تحتانی یا داخلی) در خط شکستگی
- ادم و تورم بافت‌های اطراف که مانع از حرکت طبیعی چشم می‌شوند
- آسیب عصب حرکتی چشم مانند عصب تروکلئار (IV) یا اوکولوموتور (III)
- جابجایی کره چشم به‌علت فرورفتگی در محل شکستگی
- هماتوم (تجمع خون) در فضای اربیت که باعث فشار داخلی می‌شود
علائم دوبینی بعد از شکستگی اربیت
نشانه‌های دوبینی بسته به شدت شکستگی و بافت‌های درگیر متفاوت است، اما شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
- دوبینی در هنگام نگاه به بالا یا پایین
- احساس درد هنگام حرکت دادن چشم
- محدودیت حرکتی چشم آسیب‌دیده
- فرورفتگی کره چشم (Enophthalmos)
- تورم، کبودی و خون‌مردگی اطراف چشم
- احساس بی‌حسی در گونه یا پلک پایین (به‌علت آسیب به عصب زیر چشمی)
تشخیص دوبینی بعد از شکستگی کاسه چشم
تشخیص صحیح نیازمند بررسی دقیق توسط چشم‌پزشک یا جراح پلاستیک و ترمیمی صورت است. مراحل تشخیص شامل موارد زیر می‌شود:
۱٫ معاینه بالینی
پزشک حرکات چشم، وجود درد، میزان دوبینی و تغییر در موقعیت کره چشم را بررسی می‌کند. تست‌های حرکتی چشم مانند Cover Test برای تشخیص نوع و شدت دوبینی انجام می‌شود.
۲٫ تصویربرداری
برای تأیید شکستگی و تعیین محل دقیق آن از تصویربرداری‌های تخصصی استفاده می‌شود:
- سی‌تی اسکن (CT Scan) از اربیت برای تعیین میزان شکستگی و گیر افتادن عضله
- MRI در موارد خاص برای بررسی آسیب عصبی یا بافت نرم
درمان دوبینی پس از شکستگی کاسه چشم
درمان این نوع دوبینی بستگی به علت اصلی و شدت آسیب دارد. گاهی تنها استراحت و درمان دارویی کافی است، اما در برخی موارد نیاز به جراحی وجود دارد.
۱٫ درمان غیرجراحی
- استراحت و کمپرس سرد: برای کاهش تورم و التهاب در روزهای اول پس از آسیب
- داروهای ضدالتهاب و آنتی‌بیوتیک: برای جلوگیری از عفونت و کنترل التهاب
- پریسم عینک: در موارد خفیف برای اصلاح موقت دید دوگانه
- فیزیوتراپی چشمی: تمرینات حرکتی چشم برای بازگرداندن عملکرد عضلات
۲٫ درمان جراحی
اگر بعد از چند هفته علائم دوبینی ادامه پیدا کند یا کره چشم دچار فرورفتگی شده باشد، جراحی توصیه می‌شود. هدف از جراحی، آزادسازی عضله گیر کرده، بازسازی دیواره اربیت و بازگرداندن موقعیت طبیعی کره چشم است.
مهم‌ترین روش‌های جراحی عبارت‌اند از:
- آزادسازی عضله گیر افتاده در محل شکستگی
- بازسازی دیواره تحتانی اربیت با استفاده از ایمپلنت‌های تیتانیومی یا پلی‌اتیلنی
- در صورت نیاز، اصلاح موقعیت کره چشم با تکنیک‌های ترمیمی
مدت زمان بهبود دوبینی بعد از شکستگی کاسه چشم
زمان بهبود به شدت آسیب و نوع درمان بستگی دارد. در موارد خفیف، دوبینی ممکن است طی چند هفته برطرف شود، اما در آسیب‌های شدیدتر ممکن است ماه‌ها زمان ببرد. معمولاً:
- درمان غیرجراحی: ۲ تا ۶ هفته
- درمان جراحی: ۶ تا ۱۲ هفته (با احتمال بهبود تدریجی)
در برخی بیماران، دوبینی ممکن است به صورت دائمی باقی بماند و نیاز به استفاده از عینک با منشور یا جراحی ثانویه اصلاحی باشد.
عوارض احتمالی شکستگی کاسه چشم
در صورتی که شکستگی اربیت به موقع تشخیص داده نشود یا درمان مناسب انجام نگیرد، عوارض زیر ممکن است بروز کند:
- دوبینی مزمن یا دائمی
- اختلال در زیبایی صورت (فرورفتگی یا عدم تقارن چشم‌ها)
- اختلال در حرکت چشم و محدودیت دید جانبی
- بی‌حسی دائم در ناحیه گونه یا لب بالا
پیشگیری از دوبینی بعد از شکستگی اربیت
هرچند در بسیاری از موارد شکستگی اربیت به‌دلیل تصادف یا ضربه ناگهانی اتفاق می‌افتد، اما با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال بروز دوبینی را کاهش داد:
- استفاده از کلاه ایمنی هنگام موتورسواری یا دوچرخه‌سواری
- استفاده از عینک محافظ در ورزش‌های پربرخورد مانند فوتبال یا بوکس
- مراجعه فوری به پزشک پس از هرگونه ضربه به صورت
- انجام سی‌تی‌اسکن در صورت وجود دوبینی یا ورم اطراف چشم پس از تروما
نکات مهم برای بیماران پس از جراحی اربیت
بیمارانی که تحت جراحی بازسازی کاسه چشم قرار می‌گیرند باید توصیه‌های زیر را جدی بگیرند:
- اجتناب از فین کردن یا فشار زیاد به بینی تا چند هفته پس از عمل
- استفاده منظم از داروهای تجویز شده توسط پزشک
- پیگیری دقیق و مراجعه به معاینه‌های دوره‌ای
- گزارش هرگونه دوبینی، درد یا کاهش دید به پزشک
سؤالات متداول درباره دوبینی پس از شکستگی کاسه چشم
آیا دوبینی پس از شکستگی اربیت همیشه دائمی است؟
خیر. در بسیاری از موارد، دوبینی موقتی است و با کاهش تورم یا درمان مناسب بهبود می‌یابد. اما در صورت آسیب شدید عضله یا عصب، ممکن است دائمی شود.
چه زمانی باید جراحی انجام شود؟
اگر بعد از گذشت دو تا سه هفته از آسیب، دوبینی همچنان وجود داشته باشد یا کره چشم فرو رفته باشد، معمولاً جراحی توصیه می‌شود.
آیا دوبینی فقط در یک جهت نگاه اتفاق می‌افتد؟
بله، معمولاً دوبینی در جهت حرکتی که عضله آسیب دیده در آن فعال است (مثلاً بالا یا پایین نگاه کردن) بیشتر بروز می‌کند.
جمع‌بندی
دوبینی پس از شکستگی کاسه چشم یک عارضه شایع اما قابل درمان است. تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و پیگیری منظم می‌تواند از بروز مشکلات دائمی پیشگیری کند. اگر بعد از ضربه به صورت دچار دوبینی شدید، حتماً به چشم‌پزشک یا جراح ترمیمی صورت مراجعه کنید تا درمان به‌موقع انجام گیرد.
در نهایت، مراقبت از چشم‌ها و استفاده از تجهیزات ایمنی در فعالیت‌های پرخطر، بهترین راه برای پیشگیری از آسیب‌های اربیت و عوارض بینایی مرتبط با آن است.
