تفاوت شکستگی فک بالا و فک پایین
شکستگی‌های فک از شایع‌ترین آسیب‌های صورت محسوب می‌شوند که می‌توانند بر کیفیت زندگی، تکلم، تنفس و زیبایی فرد اثر مستقیم بگذارند. شناخت تفاوت شکستگی فک بالا (ماگزیلا) و فک پایین (ماندیبل) برای تشخیص سریع‌تر، درمان مناسب‌تر و پیشگیری از عوارض اهمیت زیادی دارد.
آناتومی فک بالا و فک پایین
برای درک بهتر تفاوت‌ها، ابتدا لازم است با ساختار فک‌ها آشنا شویم:
- فک بالا (Maxilla): استخوانی ثابت و مرکزی در صورت که نقش مهمی در ساختار گونه‌ها، حفره بینی و چشم‌ها دارد.
- فک پایین (Mandible): تنها استخوان متحرک صورت که مسئول جویدن و حرکت دهان است و توسط مفصل گیجگاهی فکی به جمجمه متصل می‌شود.
شکستگی فک بالا
شکستگی فک بالا معمولاً به علت ضربات شدید مانند تصادف یا سقوط رخ می‌دهد و می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد.
علائم شکستگی فک بالا
- درد و تورم در ناحیه صورت
- تغییر شکل در استخوان گونه یا بینی
- مشکل در باز و بسته کردن دهان
- کبودی اطراف چشم‌ها
- خونریزی بینی یا دهان
انواع شکستگی فک بالا
بر اساس تقسیم‌بندی لوفور (Le Fort) شکستگی‌های فک بالا به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- لوفور I: شکستگی افقی در بالای دندان‌ها
- لوفور II: شکستگی هرمی شکل که تا اطراف بینی ادامه دارد
- لوفور III: شکستگی کامل که باعث جدا شدن کل صورت از جمجمه می‌شود
شکستگی فک پایین
شکستگی فک پایین شایع‌تر از شکستگی فک بالا است زیرا فک پایین متحرک بوده و در معرض مستقیم ضربه قرار دارد.
علائم شکستگی فک پایین
- درد شدید هنگام جویدن یا صحبت کردن
- اختلال در جفت شدن دندان‌ها (مال‌اکلوژن)
- کبودی در ناحیه چانه یا اطراف گوش
- بی‌حسی لب یا چانه
- حرکت غیرطبیعی استخوان هنگام لمس
انواع شکستگی فک پایین
این شکستگی‌ها بر اساس محل آسیب طبقه‌بندی می‌شوند:
- شکستگی در ناحیه چانه (Symphysis)
- شکستگی در شاخه صعودی فک (Ramus)
- شکستگی در ناحیه مفصل گیجگاهی فکی (Condyle)
تفاوت‌های کلیدی شکستگی فک بالا و پایین
| ویژگی | شکستگی فک بالا | شکستگی فک پایین |
|---|---|---|
| محل شایع | استخوان گونه، اطراف بینی و چشم | چانه، زاویه فک و مفصل فکی |
| علت اصلی | تصادفات شدید، سقوط از ارتفاع | ضربات مستقیم، دعوا یا ورزش |
| علائم بارز | کبودی اطراف چشم، خونریزی بینی | اختلال در جفت شدن دندان‌ها، درد هنگام جویدن |
| درمان | جراحی پیچیده، تثبیت با صفحات فلزی | ثبیت با سیم یا صفحات فلزی، گاهی غیرجراحی |
روش‌های تشخیص شکستگی فک
پزشک از روش‌های زیر برای تشخیص کمک می‌گیرد:
- معاینه بالینی و بررسی علائم
- تصویربرداری (اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن)
- ارزیابی جفت شدن دندان‌ها
روش‌های درمان شکستگی فک بالا و پایین
درمان بستگی به محل و شدت شکستگی دارد:
۱-درمان شکستگی فک بالا
- جراحی تثبیت استخوان با صفحات و پیچ‌های تیتانیومی
- درمان همزمان مشکلات بینی یا چشم در صورت نیاز
۲-درمان شکستگی فک پایین
- بستن فک با سیم (Intermaxillary fixation)
- جراحی و استفاده از صفحات فلزی در شکستگی‌های شدید
مراقبت‌های بعد از درمان
- رعایت رژیم غذایی نرم یا مایع
- استفاده منظم از داروهای تجویز شده
- اجتناب از ضربه و فشار به فک
- پیگیری ویزیت‌های منظم پزشک
عوارض احتمالی شکستگی فک
- اختلال در جویدن و تکلم
- عفونت محل شکستگی
- تغییر شکل صورت
- کاهش حس در لب یا صورت
پیشگیری از شکستگی فک
- استفاده از کلاه ایمنی هنگام موتورسواری
- بستن کمربند ایمنی در خودرو
- به‌کارگیری محافظ دهان در ورزش‌های رزمی یا پربرخورد
سوالات متداول
آیا شکستگی فک بالا خطرناک‌تر از فک پایین است؟
بله، به دلیل نزدیکی به چشم‌ها و بینی، شکستگی فک بالا می‌تواند عوارض جدی‌تری ایجاد کند.
مدت زمان بهبودی شکستگی فک چقدر است؟
معمولاً بین ۴ تا ۸ هفته طول می‌کشد اما به محل شکستگی و شدت آن بستگی دارد.
آیا همه شکستگی‌های فک نیاز به جراحی دارند؟
خیر، برخی شکستگی‌های خفیف فک پایین با استراحت و تثبیت غیرجراحی بهبود می‌یابند.
جمع‌بندی
شکستگی فک بالا و پایین هر کدام ویژگی‌ها، علائم و روش‌های درمان خاص خود را دارند. فک بالا به دلیل موقعیت حساس آن معمولاً نیازمند جراحی‌های پیچیده‌تر است، در حالی که شکستگی فک پایین شایع‌تر بوده و گاهی با روش‌های ساده‌تر درمان می‌شود. آگاهی از تفاوت‌ها به بیماران و پزشکان کمک می‌کند تا بهترین تصمیم درمانی اتخاذ شود.
