فیزیوتراپی فک بعد از شکستگی فک | راهنمای جامع درمان و بازتوانی
شکستگی فک یکی از آسیب‌های جدی در ناحیه صورت است که نیاز به مراقبت تخصصی و برنامه‌ریزی دقیق برای بازتوانی دارد. در این مقاله به بررسی نقش فیزیوتراپی فک بعد از شکستگی می‌پردازیم و شما را با مراحل درمان، تمرینات موثر و نکات مهم برای بهبودی سریع آشنا می‌کنیم.
شکستگی فک چیست و چه علائمی دارد؟
شکستگی فک (Mandibular Fracture) زمانی رخ می‌دهد که استخوان فک پایین یا بالا بر اثر ضربه، تصادف یا افتادن دچار شکستگی شود. این نوع آسیب می‌تواند باعث درد شدید، دشواری در باز و بسته کردن دهان، تورم صورت و حتی مشکلات در گفتار و غذا خوردن شود.
از جمله علائم شکستگی فک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد هنگام جویدن یا صحبت کردن
- تغییر شکل در فک یا ناحیه صورت
- تورم و کبودی اطراف فک
- سفت شدن عضلات فک
- عدم تقارن در حرکت دهان
چرا فیزیوتراپی فک بعد از شکستگی ضروری است؟
پس از تثبیت استخوان فک از طریق جراحی یا روش‌های غیرجراحی، عضلات، مفاصل و بافت‌های اطراف نیاز به بازتوانی دارند. در غیر این صورت، بیمار ممکن است دچار محدودیت حرکتی، درد مزمن، یا اختلال در عملکرد مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) شود.
فیزیوتراپی فک به کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی، بازگشت عملکرد طبیعی فک و جلوگیری از عوارض بلندمدت کمک می‌کند.
مراحل فیزیوتراپی فک پس از شکستگی
فرایند فیزیوتراپی بسته به نوع شکستگی، روش درمان اولیه و شرایط بیمار متفاوت است. اما مراحل کلی بازتوانی شامل موارد زیر است:
۱. ارزیابی اولیه
در ابتدا فیزیوتراپیست با بررسی سوابق پزشکی، تصاویر رادیولوژی و معاینه فیزیکی، یک برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده طراحی می‌کند.
۲. کنترل درد و التهاب
در مراحل ابتدایی، از روش‌هایی مانند استفاده از دستگاه‌های تحریک الکتریکی، کمپرس سرد یا گرم و تکنیک‌های دستی برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌شود.
۳. تمرینات دامنه حرکتی فک
پس از کاهش درد، تمریناتی برای بازیابی حرکت دهان تجویز می‌شود. این تمرینات به تدریج باعث افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و مفاصل فکی می‌شود.
۴. تقویت عضلات فک و صورت
در این مرحله تمریناتی برای تقویت عضلات جویدن، بلع و حرکات صورت ارائه می‌شود تا عملکرد طبیعی بازگردد.
۵. اصلاح الگوهای حرکتی
بسیاری از بیماران پس از شکستگی دچار تغییر در نحوه باز و بسته کردن دهان می‌شوند. فیزیوتراپیست به اصلاح این الگوها کمک می‌کند.
۶. پیگیری و پیشگیری از عوارض بلندمدت
برنامه فیزیوتراپی ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها ادامه یابد تا از بروز مشکلاتی مانند خشکی مفصل، درد مزمن یا انحراف فک جلوگیری شود.
تمرینات فیزیوتراپی فک برای بیماران پس از شکستگی
تمرینات زیر باید فقط زیر نظر فیزیوتراپیست و با تأیید پزشک انجام شوند:
- باز و بسته کردن آرام دهان: نشستن روبروی آینه و تمرکز روی حرکت متقارن فک.
- حرکت جانبی فک: تلاش برای حرکت فک به سمت راست و چپ بدون چرخش سر.
- حرکت جلو و عقب فک: هل دادن فک پایین به جلو و سپس عقب با کنترل.
- تمرینات کششی: استفاده از انگشتان برای کمک به باز شدن دهان تا حد تحمل.
- تمرینات ایزومتریک: فشار دادن دست مقابل چانه و تلاش برای باز کردن دهان بدون حرکت واقعی.
چه زمانی باید فیزیوتراپی فک را شروع کرد؟
شروع فیزیوتراپی باید پس از تثبیت استخوان و با تایید جراح یا ارتوپد صورت گیرد. در برخی موارد، تمرینات بسیار سبک و کنترل‌شده از هفته دوم یا سوم پس از عمل آغاز می‌شوند. تأخیر در شروع فیزیوتراپی ممکن است به خشکی مفصل، چسبندگی عضلانی و اختلالات حرکتی منجر شود.
مزایای فیزیوتراپی فک بعد از شکستگی
- کاهش درد و التهاب
- بهبود دامنه حرکتی مفصل فک
- افزایش توان عضلات صورت
- جلوگیری از مشکلات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
- برگشت سریع‌تر به زندگی روزمره
نکات مهم برای بهبودی بهتر پس از شکستگی فک
علاوه بر جلسات فیزیوتراپی، رعایت نکات زیر برای بهبودی کامل ضروری است:
- رعایت رژیم غذایی نرم و مقوی
- پرهیز از جویدن غذاهای سفت
- عدم فشردن دندان‌ها یا حرکت ناگهانی فک
- انجام تمرینات خانگی طبق برنامه فیزیوتراپیست
- مراجعه منظم برای ارزیابی پیشرفت درمان
سوالات متداول درباره فیزیوتراپی فک
آیا بعد از شکستگی فک همیشه نیاز به فیزیوتراپی هست؟
در بیشتر موارد بله. بدون فیزیوتراپی، احتمال عوارضی مثل کاهش دامنه حرکتی، درد مزمن یا ناهماهنگی در حرکت فک وجود دارد.
چند جلسه فیزیوتراپی برای فک لازم است؟
تعداد جلسات بستگی به شدت شکستگی و پاسخ بدن به درمان دارد. معمولاً بین ۶ تا ۱۵ جلسه توصیه می‌شود.
آیا تمرینات خانگی فیزیوتراپی کافی هستند؟
تمرینات خانگی مهم هستند، اما جایگزین جلسات حضوری با فیزیوتراپیست نمی‌شوند. ترکیب هر دو مؤثرترین راه درمان است.
